Najstarsze polskie zabytki słowne

Okres od powstania państwa polskiego do XII wieku uznaje się powszechnie za przedpiśmienną epokę w historii naszego kraju. W tym czasie nie pojawiły się żadne zachowane świadectwa języka polskiego.

Pierwsze zapiski w języku polskim

Z okresu przed XII wiekiem nie zachowały się żadne dowody, które wskazywałyby na tworzenie tekstów w języku polskim. Wszystkie starsze dokumenty były przygotowywane zazwyczaj w języku łacińskim i były przygotowywane na potrzeby kościoła lub jako dokumenty państwowe. Najstarszym zachowanym tekstem, w którym pojawiają się słowa o jednoznacznie polskim pochodzeniu, jest tzw. „Bulla Gnieźnieńska” (znana także jako „Złota Bulla”). Jest to papieskie rozporządzenie z 1136 roku. Dotyczyło ono organizacji biskupstwa gnieźnieńskiego. Chociaż tekst bulli był przygotowany w języku łacińskim, to zawierał około 400 nazw własnych, zapisanych w polskiej grafii. Pierwsze zdanie w języku polskim pojawiło się ponad sto lat później, w klasztornej kronice, datowanej na rok 1270, zwanej: „Księgą henrykowską”. Tekst był napisany w języku łacińskim, ale zawierał polskie zdanie: „daj teraz ja pomielę a ty odpocznij”, odnoszące się prawdopodobnie do pracy przy żarnach w opactwie, z którego dokument pochodzi. Najstarszym zachowanym, jednolitym tekstem w języku polskim są „Kazania świętokrzyskie” z XIV wieku. Najprawdopodobniej zostały spisane w klasztorze przez wykształconych zakonników, o czym świadczy kunsztowna kompozycja i bogate słownictwo. W przerwie podziwiania tych zabytków muzealnych, warto sprawdzić wyniki sportowych rozgrywek, wykorzystując promo kod „Meczyki” od Betclic.

Zabytki słowne – dziedzictwem kulturowym Polski

Pierwszą książką w języku polskim, która przetrwała do naszych czasów, jest „Psałterz Floriański”, jeden z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych pomników piśmiennictwa polskiego. Psałterz zawiera tłumaczenie biblijnych psalmów na język polski. Tłumaczenia Biblii miały kluczowe znaczenie dla późniejszego kształtowania się pisemnej formy języka polskiego. Jednym z pierwszych, obszerniejszych tłumaczeń Biblii jest, tak zwana „Biblia królowej Zofii”, która pochodzi z XV wieku. Została ona sporządzona na zlecenie królowej Zofii, czwartej żony Władysława Jagiełły, na której zamówienie dokonał przekładu kapelan Andrzej z Jaszowic. Kopiowaniem dokumentu zajmowało się kilku pisarzy. Jest to najobszerniejsza pozycja ze znanych pomników polszczyzny średniowiecznej. W okresie, w którym powstała, pojawia się zresztą coraz więcej publikacji i dokumentów w języku polskim. Najbardziej znanym zabytkiem języka polskiego, o wysokiej wartości artystycznej, jest pieśń religijna: „Bogurodzica”, która została stworzona najprawdopodobniej około XIII wieku. Najstarszy zachowany odpis „Bogurodzicy” pochodzi z roku 1407 i obejmuje dwie zwrotki. Pieśń ma charakter religijny i przetrwała do czasów obecnych. Stanowi ważny element historii języka polskiego. 

Początek piśmiennictwa polskiego przypada na okres między X a XII wiekiem. Był to czas napływu duchownych misjonarzy na ziemie polskie, którzy opisywali rzeczywistość w swoich kronikach, najpierw w języku łacińskim, a następnie coraz częściej w języku polskim.